بررسی تشبیهات حوزه‌ای عشق در عبهرالعاشقین روزبهان بقلی

عبهرالعاشقین سرشار از صور­­خیال است. ذهن پویای روزبهان موجب شده است گاه سلسله­ای از تشبیهات به­هم­پیوسته در این اثر مشاهده شود که در این مقاله با الهام از نظریة «استعارة مفهومی» در قالب طرحی با عنوان «تشبیه حوزه­ای» بررسی می­شوند. در تشبیه حوزه­ای، عناصر و لوازم یک مجموعه در تطابق با عناصر و لوازم مجموعه­ای دیگر قرارمی­گیرد؛ یعنی یک تشبیه به‌عنوان تشبیه اصلی در رأس است و تشبیهات دیگر که همان اجزاء، لوازم یا ویژگی‌های هر دو مجموعه است، با عنوان تشبیهات فرعی موردتطابق و تشابه قرارمی­گیرد. پس از استخراج و تحلیل جملات تشبیهی که دربارة عشق در عبهرالعاشقین آمده است، چنین دریافت می­شود که در کل اثر بسیاری از تشبیهات با یکدیگر در ارتباط­اند؛ به همین سبب، ساختار تشبیه حوزه­ای بستری مناسب برای تحلیل و بررسی تشبیهات این اثر عرفانی است. طی این پژوهش 44 تشبیه حوزه­ای دربارة عشق از عبهرالعاشقین استخراج و تحلیل شد. همچنین عوامل شکل­گیری تشبیهات حوزه­ای در چهار گروه بدین شرح تقسیم­بندی شدند:  1- تناسبات و ملازمات، 2- اجزا و اعضای مشبه­به، 3- نتایج حاصل از مشبه­به و 4- ویژگی و صفات   مشبه­به.